استقبال از مهمان و دست دادن از نخستین وظایف میزبان در برابر مهمان است. چنان كه رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «هنگام ملاقات و نخستین برخورد، سلام كنید و دست بدهید تا گناهانتان ریخته شود». ¹

امام علی(ع) در این باره می فرماید: «اَكْرِمْ ضَیفَك وَ انْ كانَ حَقیراً؛ مهمان خود را گرامی دار، اگر چه حقیر و كوچك باشد».³

سلمان فارسی می گوید: خدمت پیامبر رسیدم درحالی كه حضرت بر بالشی تكیه داده بود. پیامبر آن را به عنوان احترام به من داد و فرمود: «ای سلمان، هر مسلمانی كه برادر مسلمانش بر او وارد شود و جهت احترام برای او بالشی بگذارد، خدا او را می آمرزد». ⁴

برو میهمان را گرامی شمار /چه باشد بزرگ و چه خرد و چه خوار.⁵

در گناه كاری انسان، همین بس كه آنچه را برای برادرش در میزبانی آنان حاضر می كند، كم ارزش و ناچیز پندارد.⁶

پذیرایی از مهمان نباید برای میزبان، تكلف آور و مشقّت بار باشد. در غیر این صورت، مهمان به جای رحمت، مایه زحمت خواهد بود. حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله است كه می فرماید: «لاتَكلَّفُوا الضَّیف؛ برای مهمان تكلف مكنید.»⁷ همچنین در جای دیگر می فرماید: «لایتكلّفنَّ أحَدٌ لِضیفهِ ما لایَقدرُ؛ هیچ كس نباید آنچه را قادر نیست، به زحمت، برای مهمان فراهم كند».⁸

نقل است كه «مردی حضرت علی(ع) را به مهمانی دعوت كرد، او دعوت را به این شرط پذیرفت كه صاحب خانه چیزی از بیرون تهیه نكند و مهمانی، فشار و ستمی را بر خانواده اش وارد نسازد».  ⁹

بهتر است میزبانی بدون تكلف را از سلمان بیاموزیم. ابووائل می گوید: به اتفاق دوستی به خانه سلمان رفتیم. هنگام غذا، مقداری نمك و نان معمولی جلو ما گذاشت و گفت: اگر حضرت رسول صلی الله علیه و آله از تكلف نهی نكرده بود، غذای بهتری فراهم می كردم. دوستم گفت: كاش همراه این نمك مقداری سعتر (آویشن) هم بود. سلمان رفت و ظرف آب خویش گرو نهاد و آن را تهیه كرد. وقتی غذا تمام شد، دوستم گفت: خدا را شكر كه به روزی خدا قانع هستیم. سلمان گفت: اگر قانع بودی، الان ظرف آب من در گرو نبود.¹⁰

پیامبر خدا فرموده است: هركس از روی ریا و خودنمایی مهمانی دهد، در روز قیامت، خداوند همانند آن را از طعام های دوزخی به او می خوراند.¹¹

رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «هركس را كه برای خدا دوست داری و به خاطر خدا مورد محبت توست، به مهمانی دعوت كن.»¹²

همچنین می فرماید: بدترین مهمانی ها آن است كه ثروتمندان و بی نیازان به آن دعوت می شوند و گرسنگان از آن باز داشته می شوند.¹³

از دیگر آداب میزبانی، به زحمت نینداختن مهمان است. او باید تا آنجا كه امكان دارد امور مهمانی را خودش انجام دهد. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «سَخافَهٌ بِالمَرْءِ اَنْ یَسْتخدمَ ضَیفَهُ؛ از سبك عقلی مرد آن است كه مهمان خویش را به خدمت گیرد».¹⁴

شبی امام رضا(ع) مهمان داشت. در میان صحبت، چراغ نقصی پیدا كرد. مهمان دستش را پیش آورد تا چراغ را درست كند. امام نگذاشت و خود این كار را انجام داد و فرمود: «اِنّا قومٌ لانَستخدمُ أضیافَنا؛ ما قومی نیستیم كه مهمان را به خدمت گیریم».¹⁵

بهتر آن است كه میزان هنگام پذیرایی از مهمان خود حضور داشته باشد و در خوردن غذا یا میوه و شیرینی او را همراهی كند تا او احساس غربت، تنهایی یا شرم نكند. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: «همراه مهمان غذا بخور؛ زیرا مهمان شرم دارد به تنهایی غذا بخورد».¹⁶

روایت كرده اند كه هرگاه مهمانی به خانه رسول خدا صلی الله علیه و آله می آمد، حضرت با او غذا می خورد و از سفره دست نمی كشید تا آنكه مهمان از غذا خوردن دست می كشید.¹⁷

پیشوایان معصوم(ع) به دلیل علاقه به مهمان، هیچ گاه او را هنگام رفتن یاری نمی دادند. نقل شده است كه مهمانانی نزد امام صادق(ع) آمدند و امام از ایشان پذیرایی كرد. وقتی قصد رفتن كردند، امام زاد و توشه راه و هدیه هایی به ایشان عطا كرد و به خدمت كاران خود فرمود از آنان كناره گیری كنند و كمكشان نكنند. آنگاه فرمود: «انّا أهلُ بَیْتٍ لانُعُینُ اَضیافَنا عَلی الرِّحلَةِ مِن عِندَنا؛ ما اهل بیت راضی نمی شویم كه مهمان از نزد ما برود».¹⁸